5 BƯỚC LẬP NGÂN SÁCH KHÔNG “CHÁY VÍ”

Ngân sách là một kế hoạch tài chính hiệu quả, giúp bạn làm chủ tiền bạc. Tuy nhiên, nhiều khi bạn cảm thấy khó khăn trong việc lập ngân sách. Bài viết này sẽ hướng dẫn bạn từng bước đơn giản để xây dựng ngân sách tối ưu, giúp bạn thoát khỏi cảnh “cháy ví” vào cuối tháng và tạo dựng nền tảng tài chính vững chắc ngay từ khi còn là sinh viên.

1. Ngân sách cá nhân là gì?

Ngân sách cá nhân là một kế hoạch tài chính chi tiết về thu nhập và chi tiêu trong một khoảng thời gian nhất định, thường là hàng tháng. Ví dụ: Thu nhập có thể gồm tiền làm thêm, chu cấp từ bố mẹ, học bổng… và chi tiêu như ăn uống, thuê nhà, học phí…

Lập ngân sách không chỉ đơn giản là ghi lại thu – chi, mà giống như lập một bản đồ đường đi của dòng tiền giúp bạn đưa ra các quyết định chi tiêu và tiết kiệm thông minh. Ngân sách không “cháy ví” không có nghĩa là bạn phải sống tằn tiện, thắt lưng buộc bụng đến mức khổ sở. Ngược lại, đó là một kế hoạch tài chính cá nhân được thiết lập một cách thông minh, giúp bạn:

• Tránh chi tiêu quá mức: Ngân sách giúp bạn đặt ra giới hạn chi tiêu cho từng hạng mục, ngăn chặn tình trạng "vung tay quá trán" và nợ nần.
• Tiết kiệm hiệu quả: Khi bạn biết rõ mình đang chi tiêu vào đâu, bạn sẽ dễ dàng nhận ra những khoản chi không cần thiết để cắt giảm, từ đó dành nhiều tiền hơn cho việc tiết kiệm và đầu tư.
• Đạt được mục tiêu tài chính: Dù là du lịch, mua sắm món đồ mơ ước hay trả nợ, việc lập ngân sách sẽ giúp bạn phân bổ nguồn lực hợp lý để hiện thực hóa những mục tiêu này một cách nhanh chóng và bền vững.

2. Vì sao nhiều người lập ngân sách vẫn “cháy ví”?

Nhiều người cho rằng chỉ cần ghi chú thu chi là đủ, nhưng thực tế không phải vậy. Sau đây là một số nguyên nhân phổ biến khiến ngân sách dễ bị phá vỡ:

So với việc sống “không cần ngân sách”, lập ngân sách giúp bạn kiểm soát cuộc sống tốt hơn, nhưng cần đúng phương pháp. Vấn đề không nằm ở việc bạn có ngân sách hay không, mà là bạn áp dụng nó như thế nào.

3. 5 bước lập ngân sách không cháy ví

Bước 1: Ghi lại thu nhập hàng tháng

• Bao gồm tất cả nguồn thu: làm thêm, học bổng, thu nhập từ đầu tư …
• Nếu thu nhập không cố định, hãy lấy trung bình 3 tháng gần nhất.

Bước 2: Liệt kê các khoản chi tiêu cố định và linh hoạt

• Chi cố định: tiền thuê nhà, điện nước, Internet, học phí…
• Chi linh hoạt: ăn uống, đi chơi, mua sắm, cà phê, quà tặng…
• Mẹo: Hãy xem lại lịch sử giao dịch ngân hàng hoặc ví điện tử để không bỏ sót khoản chi nào.

Bước 3: Thiết lập ngân sách dựa trên quy tắc 50/30/20 hoặc biến thể phù hợp

• 50% cho nhu cầu thiết yếu (Needs) như nhà ở, ăn uống cơ bản, đi lại, y tế …
• 30% cho mong muốn cá nhân (Wants) như ăn nhà hàng, xem phim, mua sắm quần áo, các khóa học phát triển bản thân không bắt buộc …
• 20% cho tiết kiệm và trả nợ (Savings & Debt)

Bạn có thể điều chỉnh tỷ lệ này sao cho phù hợp với tình hình tài chính và mục tiêu cá nhân của mình, ví dụ 60/20/20 hoặc 50/20/30. Quan trọng là bạn phải tìm ra tỷ lệ phù hợp với mình.

Bước 4: Theo dõi và điều chỉnh thường xuyên

• Theo dõi: Ghi lại mọi khoản chi tiêu dù lớn hay nhỏ. Bạn có thể sử dụng sổ tay, bảng tính Excel, hoặc các ứng dụng quản lý chi tiêu (như Money Lover, Spendee, Sổ Thu Chi Misa,...) để việc này trở nên dễ dàng hơn.
• Điều chỉnh: Cuộc sống luôn thay đổi, và ngân sách của bạn cũng vậy. Hàng tháng, hãy xem xét lại ngân sách của mình. Nếu có những khoản chi vượt quá dự kiến hoặc có sự thay đổi trong thu nhập, đừng ngần ngại điều chỉnh lại ngân sách cho phù hợp.

Bước 5: Kiên trì và đừng nản lòng

• Lập ngân sách là một hành trình, không phải là đích đến. Sẽ có những lúc bạn cảm thấy khó khăn, muốn bỏ cuộc hoặc "lỡ tay" chi tiêu quá đà. Điều quan trọng là đừng nản lòng. Hãy coi đó là bài học và bắt đầu lại vào tháng sau.

4. Lời khuyên để duy trì ngân sách hiệu quả

• Đặt ra mục tiêu rõ ràng: Bạn muốn tiết kiệm bao nhiêu? Để làm gì? Khi có mục tiêu cụ thể, bạn sẽ có động lực hơn để bám sát ngân sách.
• Tự thưởng nhỏ mỗi khi đạt mục tiêu tài chính (trong phạm vi ngân sách chi tiêu mong muốn) để giữ vững động lực.
• Lập ngân sách theo mùa/chu kỳ đặc biệt, ví dụ: cuối năm, mùa tựu trường – những giai đoạn này chi tiêu tăng cao, nên cần điều chỉnh ngân sách sớm.

Lập ngân sách không phải là việc ép buộc bản thân sống tằn tiện, mà là việc trao quyền cho chính bạn để đưa ra những lựa chọn tài chính thông minh, kiểm soát cuộc sống và hướng tới một tương lai ổn định, an tâm hơn. Hãy bắt đầu ngay hôm nay, và bạn sẽ thấy "ví" của mình không còn "cháy" nữa!

Kiến thức chỉ thực sự có giá trị khi được áp dụng! Hãy thử các mẹo trong bài, trải nghiệm thực tế và lan toả thói quen quản lý tài chính thông minh đến cộng đồng sinh viên nhé!