TẠI SAO CHÚNG TA LUÔN MUA NHỮNG THỨ KHÔNG CẦN?

Bạn có bao giờ cảm thấy hối hận sau khi mua sắm quá tay, đặc biệt là những món đồ không thực sự cần thiết? "Shopping điên cuồng" không chỉ khiến ví bạn mỏng đi nhanh chóng mà còn để lại cảm giác tội lỗi và thiếu kiểm soát. Bài viết này sẽ giúp bạn nhận diện vấn đề và trang bị những chiến lược hiệu quả để làm chủ thói quen mua sắm, hướng tới một cuộc sống tài chính lành mạnh hơn.

1. "Shopping điên cuồng" là gì?

"Shopping điên cuồng" hay còn gọi là mua sắm bốc đồng, là hành vi mua hàng không có kế hoạch từ trước, thường xuất phát từ cảm xúc nhất thời, sự cám dỗ của khuyến mãi, hoặc áp lực từ môi trường xung quanh. Nó khác với mua sắm có chủ đích mà mang tính tự phát, không cân nhắc, và dễ dẫn đến:

• Mua những thứ không cần thiết,
• Chi tiêu vượt ngân sách,
• Cảm giác tiếc nuối hoặc tội lỗi sau đó.

Hành vi này có thể diễn ra ở bất cứ đâu, từ các cửa hàng vật lý đến các sàn thương mại điện tử, đặc biệt khi có các chương trình khuyến mãi lớn như Flash Sale, Black Friday, hay các đợt sale cuối năm, việc chống lại cám dỗ tiêu tiền trở nên khó khăn hơn bao giờ hết.

2. Vì sao chúng ta dễ "vung tay quá trán"?

Rõ ràng, việc chống lại "shopping điên cuồng" không chỉ là vấn đề tài chính mà còn là việc xây dựng một lối sống lành mạnh, có trách nhiệm với bản thân và tương lai.

3. Cách làm chủ thói quen mua sắm

Bước 1: Nhận diện nguyên nhân và lập kế hoạch chi tiêu rõ ràng

• Tự hỏi bản thân: "Khi nào mình hay mua sắm bốc đồng nhất?". Hiểu rõ nguyên nhân (buồn, stress, rảnh rỗi, thấy bạn bè mua sắm, có khuyến mãi lớn) là bước đầu tiên để kiểm soát chứng "shopping điên cuồng".
• Trước khi mua bất cứ thứ gì, hãy lập danh sách những món đồ thực sự cần thiết và đặt ra ngân sách cụ thể cho từng danh mục. Tuân thủ nguyên tắc "mua theo danh sách, không mua theo cảm hứng".
• Tuân thủ quy tắc 24/48 giờ: nếu muốn mua một món đồ không nằm trong danh sách, hãy tự cho mình 24 hoặc 48 giờ để suy nghĩ. Thường thì sau khoảng thời gian này, cảm giác bốc đồng sẽ qua đi và bạn sẽ nhận ra mình không thực sự cần nó. 

Bước 2: Tạo rào cản tài chính và hạn chế tiếp xúc với cám dỗ

• "Đóng băng" thẻ tín dụng/hạn chế liên kết: Nếu bạn thường xuyên chi tiêu quá mức bằng thẻ tín dụng, hãy cân nhắc "đóng băng" thẻ tạm thời (nếu ngân hàng có tính năng này) hoặc chỉ mang theo một lượng tiền mặt vừa đủ khi đi ra ngoài. Hạn chế lưu thông tin thẻ trên các sàn thương mại điện tử.
• Hủy đăng ký email quảng cáo: Các email khuyến mãi liên tục là một trong những nguyên nhân chính gây ra mua sắm bốc đồng.
• Giới hạn thời gian lướt mạng xã hội/sàn TMĐT: Các nền tảng này được thiết kế để kích thích mua sắm. Hãy đặt giới hạn thời gian sử dụng hoặc tìm kiếm các hoạt động thay thế lành mạnh hơn.
• "Thanh lọc" bạn bè/nhóm mua sắm: Nếu có những người bạn hoặc nhóm thường xuyên rủ rê mua sắm, hãy cân nhắc giảm tần suất tương tác hoặc thiết lập ranh giới rõ ràng.

Bước 3: Tìm kiếm các hoạt động thay thế lành mạnh và đầu tư vào bản thân.

• Thay thế bằng sở thích khác: Khi cảm thấy muốn mua sắm bốc đồng, hãy chuyển hướng sang các hoạt động khác mà bạn yêu thích và ít tốn kém hơn (ví dụ: đọc sách, tập thể dục, học một kỹ năng mới, dành thời gian cho gia đình/bạn bè, thiền định).
• Đầu tư vào trải nghiệm, không phải vật chất: Thay vì mua sắm đồ đạc, hãy dành tiền cho những trải nghiệm đáng nhớ như du lịch, tham gia workshop, học ngoại ngữ. Những trải nghiệm này mang lại giá trị lâu dài và kỷ niệm khó quên.
• Tập trung vào mục tiêu tài chính: Luôn nhắc nhở bản thân về các mục tiêu tiết kiệm và đầu tư đã đặt ra. Khi bạn thấy tiền của mình đang lớn dần cho một mục tiêu ý nghĩa, động lực để chi tiêu thông minh sẽ mạnh mẽ hơn.

4. Lời khuyên

• Học cách nói "Không": Học cách từ chối các lời mời mua sắm không cần thiết hoặc các chương trình khuyến mãi không phù hợp với nhu cầu.
• Làm “thử thách không mua”: Thử 1 tuần, 1 tháng không mua gì ngoài nhu yếu phẩm. Ghi lại cảm xúc và kết quả – bạn sẽ bất ngờ với số tiền tiết kiệm được.
• Biến tiết kiệm thành trò chơi: Thay vì ép bản thân không tiêu, hãy tạo hứng thú với việc tiết kiệm – ví dụ: mỗi lần bạn không mua đồ không cần thiết, hãy bỏ vào heo đất 50.000đ. Sau 1 tháng, bạn sẽ thấy “chiến thắng” tích lũy được.

“Shopping điên cuồng” có thể đem lại niềm vui tức thời, nhưng lâu dài lại gây tổn hại đến tài chính và tinh thần. Kiểm soát hành vi tiêu dùng không phải là việc từ bỏ niềm vui, mà là học cách tận hưởng một cách có ý thức, có kiểm soát. Khi bạn tiêu tiền một cách thông minh, bạn không chỉ tiết kiệm được tiền – mà còn giữ được sự chủ động trong cuộc sống.

 Kiến thức chỉ thực sự có giá trị khi được áp dụng! Hãy thử các mẹo trong bài, trải nghiệm thực tế và lan toả thói quen quản lý tài chính thông minh đến cộng đồng sinh viên nhé!